Kuruluş Gerekçesi

Türkiye’nin üzeri örtülen sarmallarından biri de üstün zekâlı/yetenekli bireylerin eğitimi konusudur. Çünkü Türkiye, üstün yeteneklilerin eğitiminde izlenecek strateji ve uygulama planı olmayan bir ülke durumundadır. Yetenekleri sağaltan ve eğiten Enderun Geleneği ise tamamen terk edilmiştir. Özellikle uzun yıllar boyunca “matematik zekâlı”lara öncelik verilen orta öğretim uygulamaları (Anadolu ve Fen Liseleri) yanında, meslek liseleri ve güzel sanat liseleri halkasına 2000’li yılların başından itibaren Sosyal Bilim Liseleri halkası eklense de 17 haziran 2016 tarihi itibariyle Türkiye’nin üstün zekâlı/yetenekli bireyler için ne örgün ne de yaygın eğitim modeli vardır.

Neden? Çünkü Türkiye, tek tipleştirici eğitim modelini uygulayan bir ülke geleneğine sahiptir. Zekâ ve yetenekler dikkate alınmadan her bireye aynı eğitim verilmesi karşısında gelişimi engellenen çocukların durumu göz ardı edildiği sürece bu sarmalın ortadan kalkması imkânsızdır. Dün olduğu gibi bugün, eğitimbilimin kuram, yöntem ve uygulama sonuçları dikkate alındığında, üstün zekâlı/yetenekli bireylerin eğitim ve öğrenimleri, farklı öğrenme özellikleri nedeni ile farklılaştırılmış, kaynaştırılmış, zenginleştirilmiş ve esnek bir programla gerçekleşebilmektedir. Türkiye’de sürdürülen eşitleyici eğitim uygulamaları sonucu “çocuğun temel yararı” ilkesi ihlal edildiği gibi, üstün zekâlı/yetenekli bireylerin gelişme hakları da ellerinden alınmış olmaktadır. Üstün zekâlı/yetenekli bireylerin, potansiyellerini gerçekleştirebilecekleri nitelikli eğitim ortamlarına kavuşmaları mümkün olmadıkça bu sarmal daha da genişleyecek ve çözümsüzlüğe itilmiş olacaktır.

Üstün zekâlı/yetenekli bireylerin eğitimi konusunda iyi niyetli bazı çalışmalar yapılmasına rağmen hiçbirinden sonuç alınamamış olmasının temel nedeni ise bu alanda hazırlığı ve birikimi olmayan Millî Eğitim Bakanlığı’dır. Buna rağmen çözümü üretecek yer de yine aynı Bakanlıktır. Ancak, üstün zekâlı/yetenekli bireylerinin eğitimi sorunu çok bileşenli bir alandır ve çözümünde çok sayıda ilgili paydaşın etkin katılımı gerekmektedir.

Çocuk Vakfı, kurulduğu 1990 yılından bu yana bütün çocuk sorunlarına eğilme anlayışı içinde çalışmalarını sürdürmektedir. 2001 yılında kurduğu Üstün Yetenekli Çocuklar Araştırma Merkezi’nin ( ÜYÇAM ) durum tespiti mahiyetinde hazırladığı ön rapor ile  I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi ( 23-25 Eylül 2004, İstanbul ) düzenlenen Kongre Millî Eğitim Bakanlığı, Marmara Üniversitesi ve Çocuk Vakfı paydaşlığında gerçekleşti. Kongrede Türkiye’de üstün zekâlı/yetenekli bireylerin eğitiminin dayanması gereken bilimsel yaklaşımların tespiti yanında, dünya uygulamaları çerçevesinde  izlenecek politikalar belirlendi. I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi hem bu alanda bir milat oldu hem de birçok ilki gerçekleştirdi. Kongrenin başardığı birkaç ilki şöyle sıralayabiliriz:

Bir
Kongre, üstün zekâlı/yetenekli çocukların görüşü alınarak düzenlenmiştir.

İki
Kongre, eğitim bilim çevreleri öncelikli olmak üzere, farklı disiplinlerde uzmanları  bir araya getirerek ve akademik yaklaşımdan ödün vermeden gerçekleşmiştir.

Üç
Kongre öncesi ve sonrasında 8 bilimsel yayın yapılmıştır.

Dört
Kongrenin bütün süreçlerinden geçerek, üstün zekâlı/yetenekli bireylerin eğitimi konusunda çalışan akademisyen, öğretmen, uygulamacı, veli ve öğrencilerin üzerinde uzlaştıkları Üstün Yetenekliler Politika ve Strateji Belirleme Raporu ( 25 Eylül 2004, İstanbul ) kabul edilmiş ve açıklanmıştır.

Beş
Kongre, Türkiye’de üstün zekâlı/yetenekli çocukların eğitiminin gündeme gelmesine ortam hazırlamıştır.

I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi’nde alınan kararları ise şu başlıklar altında özetlemek mümkündür: Üstün Yetenekliler Politika ve Strateji Belirleme Raporu, eğitim hizmetlerinin yanı sıra bunların yapılandırılmasına, işleyişine ve değerlendirmelere ilişkin önerilere yer vermiştir. Türkiye’de bu ilk raporun hazırlanmasında “bilimsellik, esneklik ve sürekli kendini geliştirme” anlayışına öncelik verilmiştir. Rapor, tek bir model önerisi içermemekte farklı model ve uygulamaları da öngörmekte, örgün ve yaygın eğitimi kapsamaktadır.

Örgün Eğitim
Örgün eğitim kapsamında iki örgün uygulama modeli önerilmiştir:

1. Özel gruplandırmalar
2. Okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim düzeyinde üstün yetenekliler  için ayrı program modeli.

Yaygın Eğitim

Yaygın eğitim kapsamında önerilen kurum ise Türkiye Üstün Yeteneklileri Değerlendirme Kurumu şemsiyesi altında Yetenek Tanılama ve İzleme Merkezleri ve Noktaları ( YETİ ) oluşturulmasına yöneliktir.

Bir kongrenin başarısı, alınan kararların hayata geçip geçmediği ile ölçülebilir. I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi’nin kararları için yapılması gereken çalışmalara dönemin Millî Eğitim Bakanlığı kayıtsız kalmış; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın öncülüğünde kurulan Üstün Yeteneklileri Değerlendirme Komisyonu 12 Mayıs – 28 Mayıs 2005 tarihleri arasında yaptığı hazırlık çalışmaları ise dönemin Bakanı Doç. Dr. Hüseyin Çelik tarafından 17 Ağustos 2005 tarihinden itibaren durdurulmuştur. Buna rağmen Çocuk Vakfı, her düzlemde konuyu gündemde tutan çalışmalarını sürdürmüştür. 17 Haziran 2009 tarihinde toplanan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nda Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi ve Uygulama Plânı 2009-2013’ün hazırlanması kararı alınmış ve ardından oluşturulan komisyon çalışmalarında I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi’nin birikiminden ve kararlarından yararlanılması yönünde çalışmalar başlatılmıştır ( Aralık 2009 ).

Türkiye, üstün zekâlı / yetenekli bireylerin eğitimi sarmalının çözümü için köklü atılımlara yönelmedikçe armağanlı çocukların bugününe ve geleceklerine karşı sorumluluktan kurtulamayacaktır. Prof. Dr. Füsun Akarsu’nun vurgusuyla söylemek gerekirse, gerekli adımlar atılmadıkça, “farklılığın bedeli döngüsü” üstün yeteneklileri ve ailelerini çaresizlik sarmalıyla kuşatmayı sürdürecektir.

Kuruluş Amacı

Özel  Yetenekli Çocuklar Araştırma Merkezi ( ÖYÇAM ), “çocuğun temel yararı” ve “gelişim hakkı” doğrultusunda, üstün zekâlı/yetenekli çocukların uyumu, bireysel yeteneklilerin fark ettirilmesi, özel yeteneklerinin geliştirilmesi  için gerekli olan farklılaştırılmış, kaynaştırılmış, zenginleştirilmiş ve esnek programların geliştirilmesi; örgün ve yaygın eğitime yönelik eğitim modeli hazırlama, tanılama ve izleme, ölçme ve değerlendirme, eğitim materyali ve mevzuat geliştirme, insan kaynakları, istihdam ve beyin göçünü önleme konularında bilimsel temele dayalı çalışmaları desteklemek ve gerçekleştirmek; çocuğa, anne-babaya, öğretmen ve araştırmacılara yönelik seminer, atölye çalışmaları, kongreler düzenlemek, yayın yapmak, danışmanlık hizmetleri vermek amacıyla kurulmuştur.

Kuruluş Tarihi         Ocak 2001

( Merkezimiz, Üstün Yetenekli Çocuklar Araştırma Merkezi olarak kurulmuş (ÜYÇAM); Eylül 2015 tarihinden itibaren adı Özel Yetenekli Çocuklar Araştırma Merkezi’ne (ÖYÇAM) dönüştürülmüştür.

Birimleri

İçerik Belirleme

Örgün ve yaygın eğitime yönelik çalışma birimleri:

• Araştırma Geliştirme Birimi
• Tanılama – Ölçme – Değerlendirme Birimi
• Eğitim Modeli Geliştirme Birimi
  ( Okul öncesi, ilköğretim birinci ve ikinci kademe, orta öğretim )
• İnsan Kaynakları Birimi
• Eğitim Projesi Hazırlama Birimi
• Araştırma Projesi Hazırlama Birimi
• Strateji Belirleme, Uygulama ve İzleme Birimi

Faaliyet Konuları

 a) Çocuklar İçin                         

• Tanılama ve İzleme
• Ölçme ve Değerlendirme
• Atölye çalışmaları

( Bütün zekâ ve yetenek grupları için )

• Serbest zamanlı proje uygulamaları
• Web ortamında destek
• Danışmanlık hizmetleri
• Yayın

b) Anne-Babalar İçin

• Üstün zekâlı/yetenekli çocukları tanıma, anlamaya yönelik seminer çalışmaları
• Web ortamında destek
• Danışmanlık hizmetleri
• Yayın

 c) Öğretmenler İçin

• Eğitim modellerini tanıtıcı seminerler
• Eğitim yöntemleri ve uygulamaları seminerleri

ç) Araştırmacılar İçin

• Eğitim bilimleri, sosyal bilimler, tıp ve sosyal pediatri alanlarında araştırma ve araştırmacıların desteklenmesi
• Yayın

d) Bilgi Merkezi ve Araştırma Kütüphanesi

• Üstün zekâlı/yetenekli çocuklar konusunda bilgi merkezi ve araştırma kütüphanesi kurulması

e) Ulusal ve uluslar arası kongreler düzenlenmesi 

( I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi, 23-25 Eylül 2004; Millî Eğitim Bakanlığı, Marmara Üniversitesi, Çocuk Vakfı )